Erdebil’den, 8 sene önce Şah İsmail Hatayi heykeli önündeyim. Şah İsmail Hatayi için çok yazılıyor çok çiziliyor. Benim veri analizime göre;

1) Şah İsmail Hatayi Türkçü değil; Klasik dönem İran Milliyetçisidir.

2) Şah İsmail Hatayi, Hahameniş-Eşkani ve Sasani Devlet Geleneğini esas alır. Çocuklarının isimleri dahi İslam öncesi İran İmparatorluğuna atıftır ve sempatidir.

3) Şah İsmail Hatayi’den Türkçülük veya Kürtçülük çıkarmak abesle iştigaldir. Şah İsmail ve Safeviler için Türklük; Sünnilik’tir. Hiç bir Safevi Şahı kendini “Türk” görmemiştir. Tüm Safevi Şahları için geçerli olan kimlik; İran-Sasani Milliyetçiliği ve Hz. Ali Soyundan gelmektir.

4) Şah İsmail Hatayi ve diğer tüm Safevi Şahları için Osmanlı; Türk’tür. Osmanlı; Rumilik’tir. Osmanlı; Emevi Düzenidir.

5) Şah İsmail Hatayi, şimdiki İran’ı hudutlarıyla İran yapan Sasani mirasına sahip çıkan kişiliktir. Şah İsmail’in soyundan kişilerin Türkçe, Kürtçe, Talişçe veya Farsça konuşması Safevileri ne Türk yapar ne Kürt yapar ne Taliş yapar ne de Fars yapar. Safeviler; Sasaniler kadar İrani’dir ve İran Milliyetperesti’dir.

6) Şah İsmail Hatayi’nin çocuklarının adları Tahmasp, Elkas, Sam ve Behman’dır. Hepsinin esin kaynağı Firdevsi’nin Edebiyatı’dır; Sasani İran’ı milliyetçiliğidir. Buradan Türkçülere de Turancılara da bir parça dahi ekmek çıkmaz. Çünkü Şah İsmail Hatayi için Türklük; Emevilik demektir.

7) Yavuz’un mektuplarında Şah İsmail için kullandığı “Türk” ibaresi hakaret içindir. Çünkü Osmanlı için de Safeviler içinde “Türklük” değişken olmakla birlikte kendi cephelerinden bakış açısıyla negatif bir kimliktir. 1800’lere kadar “Türklük” hem Osmanlı hem de İran Hanedanları için aşağılanan bir kimliktir.

8 ) Türk Milliyetçiliği gibi Kürt Milliyetçiliği de Akbaba gibi İran’ın parçalanmasını istiyor. İran’da milyonlarca Şii Kürt var. Alevi demiyorum, Şii diyorum. Bu Şii Kürtler’in halet-i ruhiyesi hiç bir zaman Kürtler’in baskın Mervani kimliği ile barışık değildir. Kürtlük de Türklük gibi Modernite öncesi Emevilik’tir. Mervaniler dediğimiz Kürt Hanedanlığı, Kürtler içinde ki Emevi Hanedanlığıdır. Bugün İran’da Tahran’da en büyük bulvarın adı; Kürdistan’dır. Ülkenin eyalet ismi; Kürdistan’dır. Kürtler, İran kimliğinin ve tarihinin ayrılmaz bir parçasıdır. Ancak İran Kürtleri; Türkiye Kürtleri gibi Mervani-Emevi bir tarihsel kimlikle özdeş değildirler. Bugün İran’ın Sünni olsun Şii olsun Kürtler’i en az asimile olmuş, modernite öncesi geleneksel yaşamı en doğal şekilde sürdüren toplulukturlar. İran’da Kürtlük ile Emevillk arasında, Osmanlı Anadolu’sunda olduğu gibi bir özdeşlik olmadığından İran Kürtleri’nin mayasının İslam öncesi kültür yaşamını, Sasani döneminin izlerini barındırdığını ifade etmek gerekir.

9) Şah İsmail Hatayi’nin Sincar bölgesine uzanan yazılı soy şeceresi Safevi ailesinin köklü bir İranistik mirasına işaret eder. Sincar bölgesi bugün her ne kadar Ezidilikle anılsa da Ezidilik’in muhtemelen Emevi tesirine girmediği dönemde, Ezidilik’in İranistik Alevilikle bağının güçlü olduğu dönemde ve tasavvuf geleneğinin güçlü olduğu dönemde “Sincar” vurgusu Şah İsmail’i de Safeviler’i de “Kürt veya Kürtçü” yapmaz. Safevi Hanedanın, Kürtlük içinde Emevi-Mervani olmayan kültür damarıyla güçlü bir bağına işaret eder. Ez cümle Şah İsmail Hatayi’nin ve Safeviler’in nazarında Osmanlı; Türk; Emevilik’tir. Keza Osmanlı Kürdistan’ı da, Safevi Kürdistan’ından azade şekilde Safeviler için Mervanilik; Emevilik’tir. Osmanlı Kürdistan’ın 1514’ten sonra Şafii inançlı bazı yöneticileri “Safevi-SasaniPerest Politik Kızılbaş” olsalar da, Osmanlı-Kürt Mervani/Emeviliği içinde zaman içinde tasfiye edilmişlerdir.

10) Şah İsmail ve Safevi Hanedanı mirasından dilsel miras olarak Türkçe’ye, Kürtçe’ye, Farsça’ya ait kültür hazineleri çıkabilir ancak bu İran Milliyetçisi Safeviler’i ne asla Türk Milliyetçisi yapar ne de Kürt Milliyetçisi yapar.

11) İran’ın demokratikleşmesi ve sekülerleşmesi İran Toplumunun yararınadır. Ancak İran Kürdistan’ının ve Azerbaycan’ın Osmanlı Mervani Kürdistan’ı ile bir tutmak, Osmanlı Türkleri ile bir potada tarihte eritip yapay bir kimlik yaratmak; tarihin en doğal üst kimliği İraniliğe hiç şüphe yok ki zarar verir.

12) İsrail ve İran Savaşında kaybeden Dünya İnsani Kültür Mirası olacak. İran Medeniyeti olacak. İran’ın kör döğüşü yapan molla Rejiminin de İsrail’in gözü dönmüş Siyonist Rejiminin de değişmesi dileklerimle.15.06.2025

Tarihçi /Araştırmacı-Yazar

Cihan Söylemez